Salmonelloza - objawy zakażenia pałeczkami Salmonella i zasady postępowania

  • Infekcje i przeziębienia
  • 2025-07-05 23:53:49
  • Redakcja Serwisu
  • 25

Salmonelloza to jedno z najczęstszych zatruć pokarmowych, kojarzone głównie z surowymi jajami. Jednak pałeczki Salmonella mogą kryć się w wielu innych produktach, a objawy nie zawsze są oczywiste. Czy wiesz, jakie są nietypowe postacie tej choroby i kiedy staje się ona naprawdę groźna? Sprawdź, jak rozpoznać zakażenie i co robić, by skutecznie się chronić.

Czym jest salmonelloza i jak dochodzi do zakażenia?

Salmonelloza to choroba zakaźna przewodu pokarmowego wywoływana przez Gram-ujemne pałeczki salmonelli. Najczęściej za infekcje u ludzi odpowiadają serotypy Salmonella enteritidis oraz Salmonella typhimurium. Bakterie te są niezwykle odporne na warunki środowiskowe – mogą przetrwać tygodniami w suchym otoczeniu i miesiącami w wodzie. Co ważne, zamrożenie żywności nie niszczy tych drobnoustrojów, a jedynie hamuje ich namnażanie. Giną dopiero w wysokiej temperaturze, podczas gotowania, pieczenia czy smażenia. Źródłem zakażenia mogą być chore zwierzęta lub ludzie (chorzy lub bezobjawowi nosiciele). Do zakażenia dochodzi najczęściej drogą pokarmową, poprzez spożycie żywności lub wody zanieczyszczonej odchodami. Zatrucie salmonellą nie musi być związane wyłącznie z jedzeniem lodów czy ciast z kremem. Do najczęstszych źródeł infekcji należą surowe lub niedogotowane mięso (drób, wieprzowina, wołowina), jaja, niepasteryzowane mleko i jego przetwory, a także owoce i warzywa, które miały kontakt z zanieczyszczoną wodą lub nawozem.

Objawy salmonelli - po jakim czasie i jak się manifestują?

Pierwsze objawy salmonelli pojawiają się zazwyczaj od 6 do 72 godzin po spożyciu skażonego pokarmu, choć najczęściej jest to okres 8-24 godzin. Choroba zaczyna się gwałtownie. Dominują dolegliwości ze strony układu pokarmowego, którym często towarzyszą objawy ogólne. Do typowych symptomów należą: kurczowe bóle brzucha, nudności, wymioty oraz intensywna biegunka. Stolce mogą być wodniste, o zielonkawym zabarwieniu, a niekiedy zawierać śluz lub krew. Pacjenci często skarżą się również na gorączkę (zwykle do 39°C), dreszcze, bóle głowy i mięśni oraz ogólne osłabienie. Przebieg choroby zależy od liczby spożytych bakterii, serotypu salmonella oraz indywidualnej odporności osoby zakażonej. U większości zdrowych dorosłych salmonelloza ma charakter samoograniczający i ustępuje w ciągu 3-7 dni.

Różne postacie kliniczne salmonellozy

Choć najczęściej mamy do czynienia z postacią żołądkowo-jelitową, salmonelloza może przybierać różne formy kliniczne. Wyróżnia się postać czerwonkową, w której dominuje krwista biegunka, oraz postać cholerowatą, charakteryzującą się gwałtownymi, wodnistymi stolcami prowadzącymi do szybkiego odwodnienia. Najgroźniejsza jest postać uogólniona (septyczna), gdy bakterie przedostają się do krwiobiegu, prowadząc do posocznicy. Może to skutkować rozwojem zakażeń w odległych narządach, takich jak zapalenie płuc, opon mózgowo-rdzeniowych, kości, stawów czy wsierdzia. Istnieje również postać bezobjawowa, w której osoba zakażona nie odczuwa żadnych dolegliwości, ale jest nosicielem i może zarażać innych.

Objawy salmonelli u dzieci i dorosłych - czy są różnice?

Przebieg zakażenia jest podobny w każdej grupie wiekowej, jednak objawy salmonelli u dzieci, osób starszych oraz pacjentów z obniżoną odpornością są zazwyczaj znacznie bardziej nasilone i niebezpieczne. U niemowląt i małych dzieci intensywna biegunka i wymioty mogą w bardzo krótkim czasie doprowadzić do groźnego dla życia odwodnienia i zaburzeń elektrolitowych. Dzieci są również bardziej podatne na rozwój ciężkich, uogólnionych postaci choroby. Dlatego w przypadku wystąpienia niepokojących objawów u dziecka, zwłaszcza poniżej 5. roku życia, konieczna jest pilna konsultacja z lekarzem.

Diagnostyka i leczenie salmonellozy 

Rozpoznanie salmonellozy opiera się na wywiadzie lekarskim i objawach klinicznych. Lekarz zapyta o spożywane w ostatnim czasie pokarmy i okoliczności wystąpienia dolegliwości. Ostateczne potwierdzenie zakażenia uzyskuje się na podstawie badania bakteriologicznego – posiewu kału. Zazwyczaj zaleca się pobranie 3 próbek kału w kolejnych dniach, co zwiększa szansę na wykrycie bakterii. W ciężkich przypadkach lub przy podejrzeniu postaci uogólnionej wykonuje się również posiew krwi. Podstawą leczenia salmonellozy w niepowikłanych przypadkach jest leczenie objawowe, które koncentruje się na zapobieganiu odwodnieniu. Kluczowe jest regularne uzupełnianie płynów – najlepiej w postaci wody lub doustnych płynów nawadniających (elektrolitów) dostępnych w aptece. Należy pić często, ale małymi porcjami. W przypadku zatrucia salmonellą antybiotyki zazwyczaj nie są zalecane, ponieważ nie skracają czasu trwania choroby, a mogą wydłużyć okres nosicielstwa bakterii. Lekarz może zdecydować o włączeniu antybiotykoterapii jedynie w ciężkich przypadkach, u niemowląt, osób starszych i pacjentów z upośledzoną odpornością.

W trakcie choroby i rekonwalescencji ważna jest odpowiednia dieta. W ostrej fazie, po ustąpieniu wymiotów, należy wprowadzać lekkostrawne pokarmy:

  • gotowane produkty skrobiowe, takie jak ryż, makaron, kasze czy ziemniaki,
  • kleiki, np. kleik ryżowy,
  • gotowane warzywa, np. marchewka,
  • banany,
  • lekkie zupy,
  • gotowane, chude mięso, np. pierś z kurczaka.

Należy unikać potraw ciężkostrawnych, smażonych, tłustych oraz surowych owoców i warzyw (z wyjątkiem bananów). Do normalnej diety można wracać stopniowo, gdy stolec się unormuje.

Kiedy konieczna jest hospitalizacja?

Większość przypadków salmonellozy można leczyć w domu. Istnieją jednak sytuacje, które wymagają pilnej interwencji medycznej i hospitalizacji. Należą do nich przede wszystkim objawy ciężkiego odwodnienia (suchość w ustach, rzadkie oddawanie moczu, zapadnięte oczy, utrata elastyczności skóry), wysoka, utrzymująca się gorączka, silne bóle brzucha, obecność krwi w stolcu oraz zaburzenia świadomości. Hospitalizacja jest niemal zawsze konieczna w przypadku niemowląt, małych dzieci, osób w podeszłym wieku oraz pacjentów z chorobami przewlekłymi i obniżoną odpornością.

Jak zapobiegać zakażeniu? Kluczowe zasady profilaktyki

Zapobieganie zatruciu salmonellą opiera się na rygorystycznym przestrzeganiu zasad higieny osobistej i bezpieczeństwa żywności. Każdy przypadek zachorowania musi być zgłoszony do Państwowej Inspekcji Sanitarnej w celu przeprowadzenia dochodzenia epidemiologicznego. Aby zminimalizować ryzyko zakażenia, należy pamiętać o kilku kluczowych zasadach:

  • dokładne mycie rąk wodą z mydłem przez co najmniej 20 sekund, zwłaszcza po skorzystaniu z toalety, przed przygotowaniem posiłku, po kontakcie z surowym mięsem i jajami oraz po kontakcie ze zwierzętami,
  • obróbka termiczna żywności, ponieważ pałeczki salmonelli giną w wysokiej temperaturze (powyżej 70°C); należy dokładnie gotować, smażyć i piec mięso, drób oraz ryby,
  • unikanie surowych jaj, zwłaszcza w potrawach takich jak tatar, domowy majonez, tiramisu czy kogel-mogel; przed użyciem jajka należy dokładnie umyć, a następnie sparzyć wrzątkiem przez kilkanaście sekund,
  • oddzielne przechowywanie i przygotowywanie żywności – surowe mięso, drób i jaja należy przechowywać w lodówce z dala od produktów gotowych do spożycia; do krojenia surowego mięsa należy używać osobnej deski i noża,
  • dokładne mycie owoców i warzyw przed spożyciem,
  • unikanie ponownego zamrażania raz rozmrożonej żywności.

Przestrzeganie tych zasad jest najskuteczniejszym sposobem na ochronę przed salmonellozą i innymi chorobami przenoszonymi drogą pokarmową.

FAQ

Odpowiedzi na najczęściej zadawane pytania dotyczące salmonellozy.

Czy salmonelloza jest zaraźliwa od człowieka?

Tak, salmonellozą można zarazić się od chorego człowieka lub bezobjawowego nosiciela. Do zakażenia dochodzi drogą fekalno-oralną, najczęściej przez brak odpowiedniej higieny rąk po skorzystaniu z toalety.

Ile trwa nosicielstwo salmonelli po chorobie?

Po przechorowaniu salmonellozy bakterie są wydalane z kałem zazwyczaj przez 4-5 tygodni. U mniej niż 1% ozdrowieńców rozwija się przewlekłe nosicielstwo, które może trwać ponad rok.

W jakiej temperaturze giną pałeczki salmonelli?

Pałeczki salmonelli są wrażliwe na wysoką temperaturę. Giną podczas gotowania, pieczenia czy smażenia w temperaturze powyżej 70°C. Zamrażanie nie niszczy bakterii, a jedynie hamuje ich rozwój.

Czy można mieć salmonellę bez objawów?

Tak, możliwe jest bezobjawowe nosicielstwo pałeczek salmonelli. Osoba taka nie ma żadnych dolegliwości, ale wydala bakterie z kałem i może być źródłem zakażenia dla innych.

Czym różni się salmonelloza od duru brzusznego?

Obie choroby wywołują bakterie z rodzaju Salmonella, ale inne ich typy. Salmonelloza to najczęściej zatrucie pokarmowe o gwałtownym, ale samoograniczającym się przebiegu. Dur brzuszny, wywoływany przez Salmonella typhi, to ciężka, ogólnoustrojowa choroba zakaźna, przenoszona wyłącznie między ludźmi.

Czy salmonella w ciąży jest groźna?

Tak, salmonelloza w ciąży może być niebezpieczna. Intensywna biegunka i wymioty grożą odwodnieniem, co może negatywnie wpłynąć na dobrostan płodu. W ciężkich przypadkach istnieje ryzyko powikłań, dlatego każda infekcja wymaga konsultacji z lekarzem.

Czy domowe sposoby na salmonellę są skuteczne?

Domowe leczenie powinno koncentrować się na nawadnianiu i lekkostrawnej diecie. Preparaty takie jak węgiel aktywowany mogą pomóc w łagodzeniu objawów, ale nie leczą przyczyny. Nie zastąpią one konsultacji lekarskiej, która jest konieczna do oceny stanu pacjenta.


Zródła wiedzy dla artykułu:

Zamieszczy artykuł ma charakter informacyjny i opiera się na dostępnych źródłach wiedzy medycznej. Nie stanowi porady lekarskiej ani terapeutycznej. W przypadku problemów zdrowotnych lub wątpliwości zalecamy skonsultowanie się z wykwalifikowanym specjalistą.

  • https://diag.pl/pacjent/artykuly/jakie-sa-objawy-i-sposoby-leczenia-salmonellozy/
  • https://www.wapteka.pl/blog/artykul/salmonella-jakie-sa-przyczyny-objawy-i-leczenie-co-musisz-wiedziec-o-salmonelli
  • https://www.mp.pl/pacjent/choroby-zakazne/choroby/zakazenia-bakteryjne/165083,salmonella-objawy-leczenie-zapobieganie-zatruciu
  • https://gemini.pl/poradnik/zdrowie/salmonella-przyczyny-objawy-leczenie/
  • https://badaj.to/salmonella-objawy-diagnostyka-leczenie/
  • https://www.alab.pl/centrum-wiedzy/salmonella-przyczyny-zakazenia-objawy-leczenie-zapobieganie/

Strona korzysta z plików cookie w celu realizacji usług zgodnie z Polityką Cookies. Możesz określić warunki przechowywania lub dostępu mechanizmu cookie w Twojej przeglądarce.