Żywokost lekarski (Symphytum officinale L.) to roślina z rodziny ogórecznikowatych, znana także pod nazwą kosztywał. Od wieków wykorzystywana była w medycynie ludowej ze względu na swoje cenne właściwości lecznicze.
Żywokost to roślina wieloletnia osiągająca wysokość nawet do 100 cm. Jej łodyga jest wyprostowana, pokryta szczeciniastymi włoskami. Charakterystyczne są podłużne, szorstkie liście oraz fioletowo–czerwone kwiaty zebrane w zwisające kwiatostany. Grube, czarne korzenie żywokostu mogą sięgać nawet 80 cm w głąb ziemi.
Roślina preferuje wilgotne, żyzne gleby bogate w azot. Spotkać ją można na terenie niemal całej Europy, Azji, Syberii, a także w Kanadzie. W Polsce żywokost rośnie pospolicie na łąkach, brzegach rzek i rowów. Kwitnie od maja do lipca, a jego korzenie zbiera się jesienią lub wczesną wiosną.
Surowcem zielarskim pozyskiwanym z żywokostu jest korzeń. Zawiera on wiele cennych substancji aktywnych, takich jak:
Tak bogaty skład sprawia, że żywokost ma szerokie zastosowanie w fitoterapii.
Jedną z kluczowych właściwości żywokostu jest jego działanie przeciwzapalne. Zawarta w korzeniach alantoina hamuje procesy zapalne i łagodzi ból. Badania potwierdzają, że ekstrakty z żywokostu skutecznie redukują obrzęki oraz odczuwanie bólu w schorzeniach reumatycznych. Dodatkowo garbniki działają ściągająco i przeciwobrzękowo.
Żywokost od wieków stosowany był w leczeniu ran, oparzeń i odmrożeń. Alantoina stymuluje procesy regeneracji tkanek, przyspiesza naskórkowanie i bliznowacenie. Dzięki zawartości śluzów korzeń żywokostu tworzy na skórze ochronny film, który zapobiega utracie wody i łagodzi podrażnienia. Stosowanie preparatów z żywokostu wspomaga gojenie się skaleczeń, otarć naskórka czy pękających pięt.
Żywokost wykazuje także korzystne działanie w przypadku urazów narządu ruchu. Stosowany miejscowo łagodzi bóle stawów, mięśni i ścięgien. Wspomaga leczenie zwichnięć, skręceń oraz przyspiesza regenerację po złamaniach kości. Dzięki aktywności przeciwzapalnej i przeciwbólowej pomaga w terapii reumatoidalnego zapalenia stawów. Sportowcy doceniają maści z żywokostu w przypadku kontuzji czy nadwyrężonych mięśni.
Lecznicze właściwości żywokostu znane są od ponad 2000 lat. Już w starożytnej Grecji używano go do tamowania krwotoków i leczenia ran. W średniowieczu kleistą "maź" z gotowanego korzenia stosowano do sklejania rozcięć i oparzeń.
Medycyna ludowa zalecała żywokost doustnie w nieżytach przewodu pokarmowego, wrzodach żołądka i dwunastnicy. Używano go też zewnętrznie na trudno gojące się rany, owrzodzenia, zapalenia skóry, krwiaki i żylaki. Okłady i nacierania z żywokostu stosowano przy bólach stawów, kręgosłupa, reumatyzmie czy rwach kulszowych.
Obecnie w aptekach znaleźć można kremy, żele i maści z ekstraktem z żywokostu. Zalecane są jako środki przeciwbólowe i przeciwzapalne w bólach mięśni, stawów, kontuzjach sportowych. Preparaty z żywokostu polecane są także w pielęgnacji suchej, podrażnionej skóry, łagodzeniu objawów AZS czy łuszczycy.
Popularnością cieszą się również domowe wyciągi olejowe lub spirytusowe nalewki z korzenia żywokostu do stosowania zewnętrznego. Ważne, aby używać ich zgodnie z zaleceniami i nie przekraczać rekomendowanych dawek.
Preparaty z żywokostu w postaci kremów czy maści należy nanosić cienką warstwą na bolące stawy lub mięśnie 2–3 razy dziennie, delikatnie wmasowując. Można stosować także okłady lub kompresy nasączone nalewką lub naparem z korzenia.
W przypadku otwartych ran, owrzodzeń czy uszkodzeń skóry trzeba zachować ostrożność ze względu na możliwość podrażnień. Nie zaleca się długotrwałego stosowania żywokostu na duże powierzchnie skóry. Kobiety w ciąży i karmiące piersią powinny skonsultować używanie preparatów z lekarzem.
W latach 70. XX wieku odkryto, że żywokost zawiera toksyczne dla wątroby alkaloidy pirolizydynowe. W związku z tym w wielu krajach m.in. w USA, zakazano stosowania wewnętrznego preparatów z tej rośliny. Nadużywanie żywokostu może prowadzić do ciężkich uszkodzeń wątroby, a nawet zmian nowotworowych.
Międzynarodowe instytucje, takie jak Europejska Agencja Leków (EMA), zalecają używanie żywokostu jedynie zewnętrznie i to na nieuszkodzoną skórę. Spożywanie naparów, nalewek czy suplementów diety zawierających wyciąg z tej rośliny wiąże się z dużym ryzykiem dla zdrowia.
Bezwzględnym przeciwwskazaniem do stosowania żywokostu jest nadwrażliwość na którykolwiek ze składników preparatu. Nie powinno się go używać u dzieci, kobiet w ciąży i karmiących piersią.
Nie zaleca się aplikowania produktów z żywokostu na otwarte, sączące się rany, owrzodzenia i stany zapalne skóry. Nie należy stosować go również na błony śluzowe ani w okolicach oczu.
Osoby chorujące przewlekle, w tym na schorzenia wątroby i choroby nowotworowe, powinny zachować szczególną ostrożność i skonsultować się z lekarzem przed zastosowaniem preparatów z żywokostu. Możliwe są interakcje z niektórymi lekami.
Żywokost lekarski to roślina o cennych właściwościach przeciwzapalnych, przeciwbólowych i regenerujących. Stosowany zewnętrznie może wspomóc leczenie urazów, bólów stawów i mięśni oraz przyspieszać gojenie ran. Należy jednak pamiętać o zachowaniu ostrożności i unikaniu stosowania wewnętrznego ze względu na hepatotoksyczne alkaloidy pirolizydynowe. W razie wątpliwości zawsze warto skonsultować się z lekarzem lub farmaceutą.
Strona korzysta z plików cookie w celu realizacji usług zgodnie z Polityką Cookies. Możesz określić warunki przechowywania lub dostępu mechanizmu cookie w Twojej przeglądarce.