Jak groźne są oparzenia słoneczne i jak się chronić?

Promienie słoneczne, będące fundamentem życia na naszej planecie, dostarczają energii niezbędnej do funkcjonowania ekosystemów. Jednakże ich nadmiar może przynieść szereg negatywnych konsekwencji dla ludzkiego zdrowia. Oparzenia słoneczne, które często bagatelizujemy, mogą być przyczyną nie tylko chwilowego dyskomfortu, ale również długotrwałych uszkodzeń skóry. Ból i zaczerwienienie to pierwsze symptomy, że nasza skóra została nadmiernie wystawiona na działanie promieni UV.

Artykuł przygotowany przy wsparciu merytorycznym specjalistów z kliniki projektskora.pl.

Czym są oparzenia słoneczne i jak powstają?

Proces powstawania oparzeń słonecznych rozpoczyna się w momencie, gdy nasza skóra, bogata w melaninę, zostaje wystawiona na działanie promieni słonecznych. Melanina, będąca naturalnym pigmentem, pełni funkcję ochronną przed szkodliwym działaniem promieniowania UV. W sytuacji, gdy nasza skóra doświadcza zwiększonego nasłonecznienia, dochodzi do intensyfikacji produkcji tego barwnika, co skutkuje opalenizną – po niej powstają oparzenia słoneczne. Opalenizna to swoista reakcja obronna organizmu, mająca na celu zminimalizowanie negatywnego wpływu promieni UV na skórę.

Niemniej jednak, zanim skóra zdąży się dostosować i wytworzyć ochronną barierę w postaci opalenizny, u osób o jasnej karnacji, szczególnie należących do I lub II fototypu skóry według klasyfikacji Fitzpatricka, może dojść do uszkodzenia wierzchnich warstw naskórka. Osoby te, opalając się bez stosowania odpowiednich środków ochronnych, narażają się na ryzyko oparzeń. Skutkiem nadmiernego działania promieni UVB, które w 90 procentach są absorbowane przez naskórek, jest pojawienie się na skórze rumienia lub zaczerwienienia, będących pierwszymi oznakami oparzenia słonecznego. W zależności od stopnia nasilenia, oparzenie słoneczne przyjmuje różne formy.

Jak rozpoznać oparzenia słoneczne?

Objawy oparzenia słonecznego i jego skutki:

• pojawienie się zaczerwienienia skóry,
• uczucie swędzenia,
• wystąpienie gorączki,
• uczucie ogólnego osłabienia,
• odczucie pieczenia skóry,
• odczuwanie dreszczy,
• występowanie pęcherzy albo wysypki,
• pojawienie się zawrotów, którym towarzyszą bóle głowy.

Oparzenia słoneczne I stopnia

Oparzenie słoneczne I stopnia dotyka wyłącznie powierzchniową warstwę skóry, znaną jako naskórek. To reakcja skóry na nadmierną ekspozycję na promieniowanie słoneczne UV, które prowadzi do uszkodzenia komórek skóry. W wyniku tego uszkodzenia, skóra zaczyna się czerwienić, co jest widocznym sygnałem nadmiernego nasłonecznienia.

Zaczerwienienie to często towarzyszy obrzęk wynikający z reakcji zapalnej organizmu na uszkodzenie. Obrzęk i zaczerwienienie są oznakami, że skóra stara się naprawić wyrządzone szkody. Mimo że te pierwsze objawy oparzenia mogą być bolesne i nieprzyjemne, zazwyczaj ustępują one samoczynnie w ciągu kilku dni. Proces gojenia przebiega bez tworzenia się blizn czy trwałych zmian w pigmentacji skóry, co oznacza, że skóra powraca do swojego pierwotnego stanu przed oparzeniem.

Warto jednak pamiętać, że nawet oparzenia pierwszego stopnia mogą być ostrzeżeniem, że skóra była narażona na działanie szkodliwych czynników i że należy w przyszłości zwiększyć ochronę przed słońcem, aby uniknąć poważniejszych uszkodzeń.

Oparzenia słoneczne II stopnia

Oparzenie słoneczne II stopnia stanowi poważne uszkodzenie skóry skóry. Obejmuje zarówno zewnętrzną warstwę, czyli naskórek, jak i głębiej położoną skórę właściwą. Zazwyczaj, gdy skóra ulega tak intensywnemu działaniu promieni UV, na jej powierzchni pojawiają się zaczerwienienia. To zmiany, które nie tylko nieestetycznie wyglądają, ale również mogą być źródłem znacznego dyskomfortu.

W obrębie tych zaczerwienionych obszarów często dochodzi do formowania się pęcherzy wypełnionych płynem surowiczym. Pęcherze te są nie tylko bolesne, ale również wrażliwe na dotyk i mogą łatwo ulec uszkodzeniu. Kiedy pęcherze pękają, tworzą się nadżerki, a te wymagają odpowiedniej ochrony i pielęgnacji, aby mogły prawidłowo się zagoić.

Proces gojenia oparzeń drugiego stopnia trwa nawet kilka tygodni. W tym czasie skóra stopniowo regeneruje się, a nadżerki zamykają. Co istotne, jeśli oparzenie zostanie odpowiednio leczone, nie powinno pozostawić po sobie blizn. To ważne z punktu widzenia estetyki, jak i zdrowia skóry.

W przypadku, gdy oparzenia słoneczne drugiego stopnia są rozległe, mogą one prowadzić do wystąpienia ogólnoustrojowych objawów oparzenia słonecznego. Organizm, próbując poradzić sobie z dużym uszkodzeniem tkanki, zareaguje na przykład wzrostem temperatury ciała, ogólnym osłabieniem, czy wstrząsem. W takich sytuacjach konieczna jest natychmiastowa pomoc medyczna, ponieważ stan taki potencjalnie zagraża życiu.

Oparzenia słoneczne III stopnia

Oparzenie słoneczne III stopnia wynika z nadmiernej ekspozycji na promieniowanie słoneczne i prowadzi do znacznych uszkodzeń skóry. W takim przypadku dochodzi do głębokiego uszkodzenia skóry właściwej, co oznacza, że zarówno naczynia krwionośne, jak i nerwy znajdujące się w tej warstwie ulegają poważnym zniszczeniom. Ponadto, w obrębie uszkodzeń dochodzi również do dotknięcia tkanki tłuszczowej położonej poniżej skóry właściwej, co może prowadzić do długotrwałych konsekwencji zdrowotnych i estetycznych.

Uszkodzenia te charakteryzują się nie tylko zaczerwienieniem i bólem, ale również mogą prowadzić do powstawania pęcherzy, a w skrajnych przypadkach nawet do martwicy tkanki. Proces gojenia oparzeń słonecznych III stopnia jest długotrwały i często wymaga interwencji medycznej, w tym specjalistycznych opatrunków oraz chirurgicznej rekonstrukcji uszkodzonych obszarów skóry. Ponadto, osoby, które doświadczyły tak poważnych oparzeń, są narażone na ryzyko infekcji i dalszych komplikacji, co wymaga szczególnej uwagi i odpowiedniej pielęgnacji.

Oparzenia IV stopnia – nie dotyczą promieni słonecznych

Oparzeń IV stopnia nie nazywamy oparzeniami słonecznymi, ponieważ do takich oparzeń dochodzi w wyniku ekspozycji na intensywne źródła ciepła przekraczających zwykłe działanie promieni słonecznych. W ich przypadku dochodzi do naruszenia nie tylko warstw skóry, ale również uszkodzenia receptorów czuciowych i struktur znajdujących się głębiej, takich jak mięśnie, ścięgna, a nawet kości.

Przykładowo osoba narażona na kontakt z substancjami chemicznymi o właściwościach żrących doświadczy oparzeń czwartego stopnia, jeśli te substancje będą miały bezpośredni kontakt z ciałem. Podobnie, w wyniku wypadków związanych z przepływem prądu elektrycznego przez ciało dochodzi do głębokich i niezwykle poważnych oparzeń. W takich sytuacjach skutki mogą być długotrwałe i wymagać skomplikowanego leczenia, często z udziałem wielu specjalistów, aby przywrócić jak największą funkcjonalność uszkodzonych tkanek.

Jak groźne są dla skóry oparzenia słoneczne?

Wiele osób nie zdaje sobie sprawy z tego, jak szybko słońce szkodzi skórze, nawet podczas krótkiego przebywania na zewnątrz w słoneczne dni. Wystarczy zaledwie kilkanaście minut bezpośredniej ekspozycji na promienie UV, by skóra uległa uszkodzeniom, które mogą wydawać się nieistotne, lecz w rzeczywistości stanowią pierwszy krok do poważniejszych problemów zdrowotnych. Delikatne oparzenia, bagatelizowane przez nas na każdym kroku, mogą w dłuższej perspektywie czasu przyczynić się do rozwoju nowotworów skóry, w tym niebezpiecznego czerniaka.

Współczesne badania dermatologiczne nie pozostawiają złudzeń – nawet krótkie momenty spędzone na słońcu bez ochrony mogą mieć poważne konsekwencje. Osoby o jasnej karnacji są szczególnie narażone na negatywne działanie promieniowania UV prowadzącego do oparzeń. Co więcej, przerywane, nieregularne narażenie na słońce bywa bardziej szkodliwe niż długotrwałe, ale kontrolowane i zabezpieczone stosowaniem filtrów UV. To paradoksalnie te krótkie, ale intensywne sesje słoneczne, które często ignorujemy, mogą być najbardziej szkodliwe dla naszej skóry.

Zaczerwienienie skóry po krótkim czasie może zmienić się w złoty brąz, co wielu ludzi odbiera jako pozytywny efekt opalania. Jednak to, co na powierzchni wygląda na nieszkodliwe, w głębszych warstwach skóry inicjuje procesy prowadzące do poważnych zmian chorobowych. Czerniak, jeden z najbardziej agresywnych nowotworów skóry, rozwija się podstępnie i zwykle ujawnia się po wielu latach od momentu, kiedy skóra doznała szkody w wyniku poparzenia słonecznego. Brak świadomości o długofalowych skutkach oparzeń sprawia, że wiele osób nie łączy swojej choroby z dawno zapomnianymi momentami nadmiernego opalania.

Osoby młode, o jasnej cerze, posiadające piegi lub zmiany barwnikowe, są w grupie zwiększonego ryzyka. Jednakże nie należy ignorować faktu, że czerniak nie wybiera – dotyka każdego, niezależnie od wieku, płci czy naturalnego koloru skóry. Dlatego tak ważne jest, by każdy z nas pamiętał o ochronie przed słońcem, nie tylko podczas wakacyjnego wypoczynku, ale także w codziennym życiu.

Co na oparzenia słoneczne? Jak szybko wyleczyć?

Jeśli chcemy zaradzić oparzeniom słonecznym, gdy nasza skóra już ulegnie uszkodzeniom, możemy podjąć działania łagodzące podrażnienia, ból i zaczerwienienie. W takich sytuacjach kluczowe jest, aby jak najszybciej zareagować. Pierwszym krokiem jest delikatne przemycie uszkodzonej skóry wodą o umiarkowanej temperaturze. Następnie warto zastosować chłodny kompres w miejscu oparzenia słonecznego. Jeśli jednak dojdzie do uszkodzenia większych partii ciała, zaleca się wzięcie prysznica w ciepłej, ale nie gorącej wodzie. Ważne, aby unikać gwałtownego schładzania skóry, co mogłoby wywołać niepożądany szok termiczny.

Po ochłodzeniu konieczne jest jej odpowiednie nawilżenie skóry. Należy unikać ciężkich, tłustych kremów. Zamiast tego warto sięgnąć po lekkie emulsje lub pianki z właściwościami chłodzącymi i łagodzącymi podrażnienia. Składniki takie jak D-pantenol, alantoina czy kwas hialuronowy są niezwykle pomocne, ponieważ przynoszą ulgę w swędzeniu i wspomagają regenerację skóry. W przypadku oparzeń słonecznych wywołujących znaczną liczbę pęcherzy wypełnionych płynem surowiczym należy zachować szczególną ostrożność – nie należy przekłuwać ani drapać tych zmian skórnych, aby nie doprowadzić do infekcji.

Aby skutecznie zapobiegać oparzeniom słonecznym, niezbędne jest stosowanie się do zasad bezpiecznego opalania. Oznacza to ograniczenie czasu spędzanego na słońcu, szczególnie w godzinach, gdy jest ono najintensywniejsze. Należy pamiętać o stosowaniu kremów z filtrem UV, które chronią skórę przed szkodliwym działaniem promieniowania. Regularne aplikowanie takich kosmetyków, zarówno przed wyjściem na słońce, jak i po każdej kąpieli, jest niezwykle ważne.

W godzinach największego nasłonecznienia, czyli między 10 a 15, zaleca się poszukiwanie cienia. To szczególnie istotne dla osób o jasnej cerze, dzieci, osób starszych oraz ludzi przyjmujących leki zwiększające wrażliwość na światło, jak antykoncepcyjne, przeciwdepresyjne czy przeciwcukrzycowe. Nie wolno zapominać o ochronie głowy przed bezpośrednim działaniem promieni słonecznych oraz o konieczności nawadniania organizmu, poprzez picie dużej ilości wody, co jest kluczowe dla utrzymania odpowiedniego poziomu nawilżenia ciała.

Domowe sposoby na oparzenia słoneczne

Domowe sposoby na oparzenia słoneczne skóry obejmują:

• stosowanie aloesu znanego z właściwości nawilżających i kojących,
• używanie kefiru lub zsiadłego mleka wpierających regenerację skóry i działających chłodząco,
• aplikowanie miodu mającego cechy przeciwbakteryjne i właściwości przeciwzapalne, co przyspiesza proces gojenia,
• wykorzystanie olejku z mięty pieprzowej, który dzięki mentolowi przynosi ulgę w bólu i chłodzi skórę,
• przykładanie kompresów ze skrobi ziemniaczanej rozrobionej z zimną wodą, co pomaga zmniejszyć ból i pieczenie.

Maść lub krem na oparzenia słoneczne

Substancje aktywne, pomocne w łagodzeniu objawów oparzeń słonecznych:

• mentol chłodzący skórę,
• eukalyptol z wyciągu z eukaliptusa, działający podobnie do mentolu,
• aloes, który redukuje uczucie ciepła i stan zapalny skóry,
• D-pantenol nawilżający i wspomagający regenerację naskórka,
• hydrokortyzon zapewniający rozszerzenie naczyń krwionośnych – łagodzi podrażnienia i stany zapalne.

Oparzenia słoneczne u dzieci a zdrowie skóry

Naskórek najmłodszych jest niezwykle podatny na szkodliwe działanie wywoływane przez promieniowanie słoneczne. Jego struktura jest znacznie delikatniejsza niż u osób dorosłych, co sprawia, że dziecięca skóra łatwiej ulega uszkodzeniom. W szczególności dzieci o jasnej cerze, które charakteryzują się pierwszym lub drugim fototypem skóry, są w grupie zwiększonego ryzyka. Specjaliści z dziedziny dermatologii alarmują, że nawet pojedyncze oparzenie słoneczne w wieku dziecięcym może przyczynić się do rozwoju czerniaka w dorosłym życiu. Ten złośliwy nowotwór nie ogranicza się jedynie do skóry, ale ma zdolność do tworzenia przerzutów w różnych organach ciała. Liczba oparzeń odniesionych w młodości ma znaczący wpływ na ryzyko jego powstania, przy czym czynniki genetyczne nie są jedynymi determinantami.

W związku z powyższym niezwykle istotne jest, aby skórę dzieci przyzwyczajać do słońca w sposób stopniowy i kontrolowany. Początkowo należy ograniczyć czas ekspozycji na promieniowanie UV do minimum, aby uniknąć oparzeń. Rodzice powinni być szczególnie czujni, jeśli w rodzinie występują przypadki licznych znamion na skórze. U dzieci mogą one nie być jeszcze widoczne, ale z biegiem lat, aż do osiągnięcia pełnoletności, znamiona mogą się pojawiać i mnożyć. W niektórych przypadkach liczba znamion barwnikowych osiąga nawet kilkaset przypadków. Te zmiany skórne mogą wchodzić w skład tzw. zespołu znamion dysplastycznych niosących ze sobą podwyższone ryzyko przekształcenia się w czerniaka. Dlatego też skumulowane działanie promieni słonecznych w okresie dzieciństwa może w przyszłości prowadzić do rozwoju nowotworów skóry.